Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

AMEA-nın Naxçıvan Bölməsinin Təbii Ehtiyatlar İnstitutunda akademik Yusif Məmmədəliyevin 115 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi konfrans keçirilib.

Konfransı giriş sözü ilə açan bölmənin Təbii Ehtiyatlar İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Tofiq Əliyev görkəmli alimin həyat və fəaliyyətinə qısa nəzər salıb. Bildirib ki, alim öz uzaqgörənliyi ilə dövrümüzdə tədqiqinə başlanan bir çox məsələlər haqqında əvvəlcədən elmi mülahizələr və hipotezlər verib, bu istiqamətlərin gələcək perspektivlərini illər öncə müəyyənləşdirə bilib. Azərbaycan elminin təşkili, dünya elminə inteqrasiyası sahəsində əvəzsiz xidmətləri olmuş Yusif Məmmədəliyevin özündən sonra qoyduğu zəngin irs və ideyalar onu daim yaşadacaq.

Sonra Təbii Ehtiyatlar İnstitutunun böyük elmi işçisi, kimya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Aliyə Rzayevanın “Akademik Yusif Məmmədəliyevin həyatı” mövzusunda məruzəsi dinlənilib. Alimin həyatının müxtəlif dövrlərindən bəhs edən məruzəçi qeyd edib ki, onun elmi məqalələri nəzəri əhəmiyyəti ilə yanaşı, praktik tələbata uyğun olaraq nəzəriyyə ilə təcrübə arasında canlı körpüdür.

Alimin təşəbbüsü və şəxsi iştirakı ilə bir sıra müəssisə və elm-təhsil ocaqları, o cümlədən Dərin Neft və Qaz Yataqlarının İşlənilməsi İnstitutu, Genetika və Seleksiya İnstitutu, Su Problemləri İnstitutu, Kliniki və Eksperimental Tibb İnstitutu, Şərqşünaslıq İnstitutu, Hesablama Mərkəzi, İqtisadiyyat İnstitutu yaradılıb. O, Azərbaycanda Astrofizika Rəsədxanasının təşkilində müstəsna rol oynayıb. Akademik Y.Məmmədəliyev əsl vətənpərvər kimi hələ o dövrdə Azərbaycanda Əlyazmalar Fondunun yaradılmasına, Qobustan abidələrinin qorunub saxlanılmasına, qədim Azərbaycan eposu “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının, Qafqaz Albaniyasının tarixinin tədqiqinə, “Nizamişünaslıq” elminin əsasının qoyulmasına nail olub. Bununla yanaşı, alim sovet hakimiyyəti dövründə Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi qəbul olunması və geniş istifadəsi üçün bütün qüvvəsi ilə çalışıb.  Y.Məmmədəliyev Azərbaycanın ilk kimyaçı akademiki, Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) rektoru, iki dəfə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti olub.

“Akademik Yusif Məmmədəliyevin neft kimyasında rolu” mövzusunda məruzə edən institutun Sorbsiya prosesləri laboratoriyasının rəhbəri, kimya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Günel Məmmədova tanınmış kimyaçı alimin çoxsahəli elmi fəaliyyətinin bütün istiqamətləri üzrə təhlillər aparıb, onun kimya elminə verdiyi töhfələri konfrans iştirakçılarının diqqətinə çatdırıb.

Qeyd edib ki, 1935-ci ildən Y.Məmmədəliyev sistemli olaraq neft qazlarının xlorlaşması, bromlaşması, ftorlaşması, onların elmdə, texnikada, sənayedə, tibbdə və başqa sahələrdə istifadəsinə nail olunması istiqamətində araşdırmalar aparıb. O, təbii və neft qazlarının tərkibinin təyini, etilendən etil spirtinin alınması, süni kauçukun, hidrogenin alınması və onun yanacaq kimi istifadəsi ilə bağlı fundamental tədqiqatların müəllifidir. Akademik təkcə qazların deyil, aromatik karbohidrogenlərin də xlorlaşmasında mühüm nəticələrə imza atan ilk alimlərdəndir. Həmçinin aviasiya və raketlər üçün yüksən oktanlı müxtəlif növ yanacaqların yaradılması, tankəleyhinə maddələrin alınması da məhz onun adı ilə bağlıdır.

Daha sonra çıxış edən kiçik elmi işçi Huseyn İmanov akademik haqqında bir çox elm adamlarının, tanınmış şəxsiyyətlərin söylədiyi fikirlər, onun dünya elmindəki yeri ilə bağlı məruzə edib.

Sonda “Həyat formulu” adlı videoçarx nümayiş etdirilib.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.science.gov.az saytına istinad zəruridir.